YENİ MÜFREDATTA "TARİH" EĞİTİMİNDE KÖKLÜ DEĞİŞİKLİK

Yeni müfredatla birlikte, liselerde haftada iki ders saati olarak okutulan tarih dersi programında, insanı ve onun faaliyetlerini "geçmiş-bugün-gelecek" bağlamında anlamlandırabilmek için gerekli bilgi, beceri ve değerlerle donanmış "tarih okuryazarı" bireyler yetiştirmek amaçlandı.

 

Bunların yanı sıra tarih dersi aracılığıyla öğrencilerin Türk milletinin insanlığa katkılarına dair kanıtlar göstermeleri, Türk tarihini ve kültürünü oluşturan temel öge ve süreçleri açıklamaları, millî kimliğin oluşum sürecini çözümlemeleri, medeniyetin dayandığı millî ve manevi değerleri davranışlarına yansıtmaları ve insanlığın ortak mirasının korunmasında ve yaşatılmasında duyarlılık göstermeleri hedeflendi.

 

Lise 12. sınıflardaki T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programının temel amacı, Türk milletinin yakın tarihte gösterdiği millî birlik, beraberlik ve dayanışmayı kavrayarak Türk inkılabının ruhunu ve amaçlarını geliştirecek bilgi, beceri ve değerlere sahip bireyler yetiştirmek olarak yer aldı.

 

Ders aracılığıyla öğrencilerin Atatürk'ün kişilik özelliklerini ve yeteneklerini örnek almaları, Atatürk'ün ve Türk milletinin insanlığa katkılarına dair kanıtlar göstermeleri, Millî Mücadele'nin ve Türk inkılabının anlamını ve önemini yorumlamaları, Türk modernleşmesi ile Atatürk ilke ve inkılapları arasındaki ilişkiyi çözümlemeleri, Türkiye'nin jeopolitik önemini bölgesel ve küresel etkileri açısından değerlendirmeleri hedeflendi.

 

Tarih dersi ile T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programının geliştirilme sürecinde köklü bir anlayış değişikliğine gidildi.

 

Bu doğrultuda, programlarda bireyin hem kendi yaşamıyla hem de içinde yaşadığı toplumla ilişkisini dikkate alan bir yapı oluşturuldu.

 

Beceri temelli tarih öğretimi kapsamında zamanı algılama ve kronolojik düşünme, kanıta dayalı sorgulama ve araştırma, tarihsel empati, değişim ve sürekliliği algılama ile tarihsel analiz ve yoruma yer verildi.

 

Beceri temelli öğretimin etkili bir şekilde gerçekleştirilebilmesi adına öğretim programlarında sadeleştirmeye gidildi. Siyasi ve askerî tarih konularının yanı sıra "insanı" öne çıkaran sosyal tarih konuları da içeriğe dâhil edildi.

 

Böylece öğrencilerin tarihte insan faktörünü ve sosyal tarih çalışmalarının önemini kavramaları, tarihte meydana gelen kültür ve medeniyete ilişkin konuların yanı sıra afet, salgın ve göç gibi sosyal hayata dair konuları öğrenmeleri, bugünün dünyasının köklerinin geçmişte olduğunu öğrenirken diğer yandan tarihsel olayların geleceği inşa ettiğinin farkına vararak geçmiş, günümüz ve gelecek arasında köprü kurmaları hedeflendi.

 

Tarih dersi ile T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programlarının geliştirilme sürecinde dikkate alınan unsurlardan biri, güncel teknolojik ve bilimsel gelişmeler oldu.

 

Programlarda "dijital tarih" yaklaşımına yer verildi, yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkan yeni tarihsel bilgi ve bulgular da içeriğe yansıtıldı.

 

Öte yandan, öğretme-öğrenme uygulamalarında çevrim içi ortamların kullanımına da önem verildi. Öğretme-öğrenme ile ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin kurgulanmasında tarih eğitimine yönelik güncel araştırmaların ortaya koyduğu birikim dikkate alındı.

 

Buna ek olarak örnek olay ve metinler üzerinden konularla değerler ilişkilendirildi, özellikle Türk-İslam medeniyetinin temel referansları olan milli ve manevi değerlerin uygulamalı olarak verilmesi de yer aldı.

 

Tarih ve T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük derslerinin öğretim programları sosyal bilimlerin bakış açısı ve disiplinler arası bir anlayış ile hazırlandı. Programın içeriği oluşturulurken coğrafya, ekonomi, felsefe, hukuk, siyaset bilimi ve sosyoloji gibi disiplinlerden yararlanıldı. Öte yandan, programlarda tarih konuları belirlenirken tematik yaklaşım benimsendi, tema içeriklerinin oluşturulmasında ise kronoloji esas alındı. Ayrıca öğrenme hedeflerinin öğretme-öğrenme uygulamaları bölümü yapılandırılırken uygun olan içerikler eş zamanlı bir bakış açısıyla ele alındı. Tarihin dönemsel gelişimi esas alınarak önemli kırılma noktaları belirlendi ve içerik buna göre yapılandırıldı.

 

Tarih dersi öğretim programının içerik çerçevesi oluşturulurken ortaöğretimdeki tarih dersine altyapı oluşturulması ve öğrencilerin hazır bulunuşluk (temel eğitimde kazandığı bilgi, beceri ve değerler) düzeylerinin tespit edilebilmesi için hayat bilgisi dersi öğretim programı, sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 8. sınıf T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programının içerikleri dikkate alındı.

 

Lise T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı geliştirilirken ise 8. sınıfta okutulan aynı dersin öğretim programı temel alındı.

 

Bütüncül anlayış doğrultusunda ortaöğretim programı öğrenme hedefleri ve içerik çerçevesi oluşturulurken ön öğrenmelere dikkat edildi.

 

Konu içeriği yakın tarihe kadar getirilerek güncel yaşamla ilişkilendirildi. Öte yandan, programda Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün hayatı ile Türk inkılabı ve Atatürkçülük konuları yeniden yapılandırıldı.

 

Buna göre, programda öğrencilerin rol modeli almaları için Atatürk'ün kişilik özellikleri üzerinde duruldu. Millî Mücadele'nin başlangıcından Atatürk'ün vefatına kadar geçen süreçte meydana gelen olaylar bütüncül bir bakış açısıyla sunuldu, Türk İnkılabı ve Atatürkçülük konuları Türk modernleşmesi kapsamında değişim ve sürekliliği esas alan bir anlayışla verildi.

 

Programlarda tarihsel bilginin üretim sürecinde kullanılan "konu veya sorun belirleme, kaynaklardan bilgi toplama, kaynağı inceleme, kaynağı sorgulama, kaynağı yorumlama, kanıta dayalı ürün oluşturma" aşamaları ve bunlara yönelik etkinlikler yer aldı.

 

Böylelikle öğrencilerin örnek araştırmalar üzerinden tarihçilerin çalışma yöntemlerini algılamalarına ve tarihçilik becerilerini kazanmalarına çalışıldı.

 

Programlarda anakronik ve bilimsel hata barındıran terim ve kavramların kullanımından vazgeçildi. Bu bağlamda "Orta Asya" yerine "Türkistan", "Tehcir Kanunu" yerine "Sevk ve İskan Kanunu" gibi terim ve kavramlara programlarda yer verildi.

 

Bununla birlikte Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması birlikte işlendi, güncel konular çerçevesinde Türkiye'nin deniz jeopolitiği ve Mavi Vatan ile Türkiye'nin kültürel diplomasi faaliyetleri de ele alındı.

 

Yayınlanan taslak tarih programında, öğrencilerin Türk milletinin insanlığa katkılarından yola çıkarak millî ve manevi değerleri davranışlarına yansıtmalarına, insanlığın ortak mirasının korunmasında ve yaşatılmasında duyarlılık göstermelerine odaklanıldı.

 

Örneğin, Türkistan'dan Türkiye'ye uzanan süreçte Türk-İslam medeniyetinin bilim, kültür, eğitim ve sanat alanlarındaki gelişmeleri, Anadolu'nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecine etkisi, Osmanlı Devleti'nin ilim ve irfan geleneğinin oluşmasında şehir, kurum ve şahsiyetlerin etkileri ve Osmanlı Devleti'nin insanlık tarihine katkıları gibi başlıklar yer aldı. Böylece öğrencilerin Türklerin en eski zamanlardan itibaren dünya medeniyetindeki yerini ve önemini daha somut ve anlaşılır bir şekilde öğrenmeleri hedeflendi.

 

Tarih dersi öğretim programı her sınıf düzeyinde üçer üniteden oluşturuldu. Bu bağlamda 9. sınıf düzeyinde "geçmişin inşa sürecinde tarih" ile "Eski Çağ ve Orta Çağ" medeniyetleriyle bağlantılı konulara odaklanıldı.

 

10. sınıf düzeyinde, "Türklerin Anadolu'yu yurt edinmeye başlaması" ile "Osmanlı Devleti'nin kuruluşu ve cihan devleti haline gelmesi"ne ilişkin konulara yer verildi. 11. sınıf düzeyinde ise "1683-1789 yılları arasında değişen dünya dengeleri karşısında Osmanlı", "1789-1908 yılları arasında dönüşüm sürecindeki Osmanlı" ile "1908-1918 yılları arasında savaşlar sarmalında Osmanlı" konuları ele alındı.

 

Lise 9. sınıf düzeyinde daha çok metodoloji ve genel tarih konuları işlenirken, 10 ve 11. sınıflarda Selçuklular ve Osmanlı tarihi konuları üzerinden bir kurgulama yapıldı.

 

Önceki programdan farklı olarak 11. sınıf içeriğine, Birinci Dünya Savaşı öncesinden Millî Mücadele'ye kadar olan süreç de dâhil edilerek Osmanlı tarihi konuları 10 ve 11. sınıfta verildi.

T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programına göre öğrenciler, 2. Dünya Savaşı'nın neden ve sonuçlarını siyasi, sosyal ve ekonomik bağlamda sınıflandırma yetisi edinecek, savaş sonrasında Soğuk Savaş Dönemi'nin başlaması, Birleşmiş Milletler ve IMF'nin kuruluşu, siyonist hareketler, Filistin meselesi ve sömürgeciliğin şekil değiştirmesi hususlarını kendi cümleleriyle ifade edebilecek.

 

Yeni müfredatta, Soğuk Savaş Dönemi'nin başlaması, Birleşmiş Milletler ve IMF'nin kuruluşu, Filistin Meselesi ve sömürgeciliğin şekil değiştirmesi konularına da yer verilecek; Kıbrıs sorunu, Pontus ve Ermeni iddialarının asılsızlığı gibi konularla ilgili kitaplar okuma listesine dâhil edilecek.

 

Öğrenciler, örnek metin ve olaylardan hareketle siyonist faaliyetleri ve Filistin meselesini hakkaniyetli davranmanın önemi bakımından değerlendirecek. Öğrencilerden 2. Dünya Savaşı'nın neden ve sonuçlarını değerlendirilebilmeleri amacıyla verilen neden-sonuç formunu doldurmaları istenecek. Öğrenciler, Soğuk Savaş Dönemi'nin başlangıcından itibaren Türkiye'deki siyasi gelişmelerin gösterildiği infografiği inceleyebilecek.

 

Zenginleştirme etkinliklerinde öğrencilerin Kore Savaşı'nda Türkiye'nin katkısını konu edinen bir film seyretmeleri, savaşın gelişimi ile ilgili araştırma yapmaları ve Türkiye'nin savaşa katılımına ilişkin tarihsel akış şeması oluşturmaları sağlanabilecek.

 

Öğrencilerden Kıbrıs sorununa ilişkin yazılı ve görsel kaynakları inceleyerek Birleşmiş Milletler, Ada'daki Türklerin siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan uğradıkları haksızlıkları ortaya koyan bir rapor hazırlamaları istenebilecek.

 

Programlarda, kavram öğretimi yapılırken öğretme-öğrenme uygulamalarında öğrenme hedeflerine ve öğrenci özelliklerine uygun olarak kavram haritası, kavram ağı, anlam çözümleme tablosu, kavram bulmacası, kavram karikatürü ve kavramsal değişim metni gibi materyallerin kullanılması istendi.

 

Becerilerin kazandırılması sürecinde öğrenci merkezli etkinlikler ve sunumların önemsendiği programlarda, alan becerileri ve kavramsal becerilerin yanı sıra sosyal-duygusal öğrenme becerileri ve okuryazarlık becerileri bütünleşik ve etkin bir şekilde ele alındı. Öğretme-öğrenme uygulamalarında, bunların öğretmenler tarafından nasıl kullanılacağına yönelik örneklemelere gidildi.

 

Değer öğretimi kapsamında konu içerikleriyle değerler bütünleştirildi. Değerlerin edinim sürecinde değer telkini, değer açıklama, değer analizi, ahlaki ikilem, eylem öğrenme ve gözlem yoluyla öğrenme gibi yaklaşımlardan yararlanılması gerektiği belirtildi.

 

Programlarda, her sınıf düzeyinin son öğrenme çıktısı "kanıta dayalı sorgulama" ve "araştırma becerisi"nin tüm aşamalarının kullanıldığı bir yapıda düzenlendi.

 

Öğrencilerin, öğretmenleri rehberliğinde araştırma raporları hazırlamaları ve yıl sonu faaliyetlerine temel oluşturacak uygulamaların yapıldığı panel, seminer, bilim şöleni, proje fuarı, sosyalfest gibi etkinliklerle sunmaları istendi.